سراموزه رهگشای نطنز

در ۱۳۰ کیلومتری اصفهان و در شهر بادرود از توابع شهرستان نطنز موزه ای وجود دارد که بزرگترین گنجینه مردم شناسی بادرود به شمار می ‌رود. این موزه به سراموزه رهگشای معروف است که در منزل شادروان علی اکبر رهگشای به همت فرزند ایشان دکتر محمد رهگشای تاسیس شده است. رهگشای به همراه همسر فرانسوی خود در سال ۱۳۷۲ خانه پدری را که در بادرود قرار داشت تعمیر کرد و تعمیرات اساسی را در ۱۳۷۵ به پایان رساند. وی پس از اتمام تعمیرات خانه پدری، سراموزه رهگشای را تاسیس کرد. دکتر رهگشای در این خانه بیش از 2000 قطعه تاریخی را در معرض دید عموم قرار داده است. این اشیاء تاریخی آداب و سنن مردمان حاشیه کویر را به نمایش گذاشته است.

خانه رهگشای در کوچه «کوچه باغ» واقع گردیده که به ورودی باغات سرسبز و با طراوت ختم می ‌شده است. بنای این خانه همانند خانه‌‌‌‌‌های اقلیم خشک بوده و دانش معماری آن در تطابق و هماهنگی با اقلیم بیابانی کاملا قابل مشاهده است، به گونه‌ای که طی چهار فصل سال، به راحتی می ‌توان از فضا‌‌‌‌های مختلف آن استفاده کرد. طراحی باغچه‌‌های اطراف حوض مرکزی بنا، برگرفته از سنت قدیمی چند هزار ساله باغ‌های ایرانی است که به باغ عدن معروف است.درختان نمادین، با میوه‌‌هایی همچون انگور، انجیر، انار و نیز درختان کاج و سرو همانند سایر باغ‌‌ها و باغچه‌‌های معروف از جمله باغ تاج محل در هند، چهارباغ اصفهان، باغ فین کاشان نیز در این مجموعه دیده می‌ شود.

این منزل تاریخی در ایام نوروز پذیرای مهمانان خارجی و داخلی است. موزه رهگشای از معماری شگفت ‌انگیز ایرانی-اسلامی برخوردار است به نحوی که با گذر از هشتی و عبور از ایوان ستون‌ دار شاه‌ نشین و پایین رفتن از پله‌‌های نسبتاً عریض به میانسرای بیرونی قدم گذاشته و جهت میانسرا شمالی-جنوبی است که مصالح آجر، گچ، گل، خشت و کاشی در آن بکار رفته است. کف میانسرا با آجرهای چارگوش بر روی سنگ فرش قدیمی‌تر کفپوش شده و در میانه آن حوض سنگی بیضوی قرار دارد. در جبهه‌های غربی و شرقی بنا دیوارهای بلندی قرار دارد و در بالای آن طاق نماهای بزرگی به سبک اسلامی کار شده که درون آنها با کاهگل قرمز پوشیده شده است. ستون‌ها و پیشانی طاق نماها بوسیله کاشی‌‌های هفت رنگ پوشیده شده و در ضلع شمالی میانسرا، ایوان ستوندار، اتاق پنجدری، در ضلع جنوبی ایوان بهارخواب و در زیر آن سرداب وزیره و در جبهه جنوب شرقی کتابخانه (تالار بسم الله) قرار دارد.

منبع: هتل قصرجهان نطنز

مسجد جامع نطنز

در کنار درختان سر به فلک کشیده و کهنسال شهر تاریخی نطنز، مسجد جامع این شهر خود نمایی می کنند. مسجد جامع نطنز که برخی به آن مسجد جمعه نیز می گویند مجموعه ای از چند بنای تاریخی شامل خود مسجد، خانقاه، مقبره شیخ عبدالصمد و یک مناره ۳۷ متری می باشد.

معماری مسجد جامع نطنز

قدیمی ترین قسمت مسجد جامع نطنز مجموعه گنبد خانه جنوب غربی آن است. هنگام ورود به مسجد از ضلع جنوبی با دالان نسبتا وسیعی مواجه می ‌شویم که همراه با 10 پله نسبت به کوچه با ۱.۵ متر اختلاف در سطح پایین تری قرار دارد. در سمت راست دالان، راهروی کوچکی قرار دارد که به شبستان هشت وجهی گنبددار متصل می شود. در سال ۱۳۵۲ شمسی کتیبه‌ای را در آن کشف شد که نشان می‌دهد این بنا در سال ۳۸۹ هجری قمری ساخته شده که با استناد آن قدیمی ترین گنبد این منطقه به شمار می آید.

پیرامون موقعیت مسجد باید گفت که از سمت شمال و مشرق و جنوب محدود است به کوچه باریکی که چون به ورودی بزرگ مسجد و مقابل مناره و درگاه خانقاه می‌رسد، وسعت یافته و تبدیل به میدان کوچکی می‌شود.

به استثنای شبستان گنبددار که از بناهای دوره دیلمی است و قدمتی بیش از ۱۰۰۰ سال دارد، بقیه بنا مربوط به دوره ایلخانان مغول است که در فاصله سال‌های ۷۰۴ تا ۷۲۵ هجری قمری بنا شده و قدمتی بیش از ۷۳۰ سال دارد. بنای مسجد جامع بین سال های ۷۰۴ تا ۷۰۹ هجری، بقعه شیخ عبدالصمد در سال ۷۰۷ هجری، ایوان جلوخان خانقاه در سال ۷۱۶ تا 717 هجری و مناره در سال ۷۲۵ ساخته شده اند.

برای خواندن ادامه مقاله و آشنایی بیشتر با بناهای تاریخی و مناطق گردشگری شهر نطنز با هتل قصرجهان همراه شوید.

شهر تاریخی خالدآباد

شهر خالد آباد در بیست و پنج کیلو متری شمال شهر ستان نطنز قرار دارد0 خا لدآباد مثل همه آبادی‌های کنار کویر از هویت و فر هنگ نیاکان سرشار است خالدآباد را به خالد بن ولید نسبت میدهند اما نباید این قول محکم باشد چون این شهر دارای پیشینه تاریخی است و تپه‌های باستانی این دیار که هنوز حفاری نگردیده‌اند در دل خود تمدنی برابر با سیلک کاشان دارد و عمر آن را بیش از شش هزار سال گمان زده‌اند. سند معتبری می گوید کلمه خالدآباد از خلد آباد یعنی سرسبزی و خرمی گرفته شده است و ذهنیت زیبای تشبیه سازی که در سراسر ایران زمین پراکنده است باید موجب اتلاق این نام شده باشد .

آثار تاریخی شهر خالداباد

بناهای تاریخی شهر خالداباد اکثرا به دوره قاجار برمی‌گردند ولی برخی از بناهای این شهر ازدوره های گذشته در این شهر خود نمایی می کنند که از قدیمی ترین آن ها می توان به مسجد بیرین اشاره کرد که قدمت آن به دوره ایلخانی می رسد وبقعه باباحاجی که به دوره صفویه برمی گردد و براساس معماری یزدی ساخته شده است. مسجد ورگرموئه باقدمت دوره صفوی در مجاورت دوبنای قاجاری خانه تاریخی آقاگل وحمام توده مجموعه ای را به عنوان مجموعه تاریخی شهر خالداباد تشکیل داده است. البته ناگفته نماند محوطه ابوذر وتپه مسی در این شهر که به دوره پیش از تاریخ می رسند نشانگر قدمت وپیشینه بالای این شهر می باشد. خانه های تاریخی مرحوم حاج عباس شریفی ، ایرج ، امیرسعیدی، حائری، صولتی ، علی سعیدی  همگی به جای مانده از دوره قاجار بافت قدیمی این شهر را تشکیل داده اند.

منبع: هتل قصرجهان

گنبدباز نطنز

گنبد باز نطنز جزو بناهای تاریخی ساخته شده در دوران صفویه است که بر روی ارتفاع قله ای مرتفع مشرف به شهر نطنز واقع شده است.این گنبد که به گنبد باز معروف است، مقبره باز شکاری شاه عباس صفوی بوده است. گنبدی آجری و هشت ضلعی بر تخت دایره مانند از سنگ لاشه به قطر تقریبی 10 متر و بلندی 80 سانتی متر الی سه متر ، بر قله کوهی که بلندی آن از سطح اطراف چیزی حدود دو هزار متر است، بنا شده است. آن چنان که لبه پرتگاه تا جرزهای گنبد در حدود 1 متر فاصله دارد. این بنا که از آجر و ملات گچ ساخته شده، ابعاد هر یک از ضلع های هشت ضلعی آن 3 و قطر پی حدود 2 متر می باشد.

در مورد ساختن این گنبد و وجه تسمیه آن چندین داستان وجود دارد که به مرور زمان داستان های افسانه آمیز محبوب تر شده اند و بیشتر بین مردم میچرخند. شاه عباس به‌ شکار پرندگان علاقه زیادی داشت و صید پرندگان بیشتر به‌ وسیله بازهای شکاری صورت می‌گرفت و همه سال حکام ولایات از هرجا بازهای شکاری فراوان برای او می فرستاده اند. گاهی فرستادگان مخصوصش از کشورهای بیگانه مانند روسیه و ترکستان بازهای شکاری جَلد و چابک به ایران می آورده اند. یکی از این با های شکاری شاه عباس، یک باز تعلیم دیده بود معروف به باز لَوَند، که به علت جَلدی و چالاکی اش این نام را برای او برگزیده بوده اند.

شاه عباس صفوی به این باز چابک و تیز نسبت به سایر بازها بیشتر علاقه داشته است و بر حسب اتفاق، هنگامی که از اصفهان به قزوین می رفت، باز لوند در نزدیکی محله قصبه نطنز مرد. شاه به علت علاقه زیادی که به این باز داشت فرمان داد تا برفراز کوهی برجی به یادگار آن بنا کردند و این برج که هنوز پا برجا است به گنبد باز معروف می باشد و مردم به این نام آن را می شناسند.

پس از انقلاب اسلامی دردهه های  60 و 70 ، بارها تصمیم بر ترمیم و بازسازی این بنای تاریخی گرفته می شد ولی هر بار به دلایل مختلف فنی و اقتصادی که مهمترین آنها صعوبت دسترسی و حمل مصالح بود ، اجرای این تصمیم با مشکلات متعددی مواجه می شد.

  سرانجام اوایل دهه 80 شمسی به دستور شهردار وقت نطنز، آقای مهندس جمالی و با اقدامات و پیگیری های مستمر توسط این شهردار دلسوز و پرتلاش و علیرغم وجود موانع و مشکلات اجرایی فراوان ،عملیات ترمیم و باز سازی آن با موفقیت کامل صورت پذیرفت .

منبع: هتل قصرجهان

قلعه طرق رود نطنز

قلعه طرق رود، بر روی صخره ای با ارتفاعِ ۸ الی ١۲ متر ، به وسعت تقریبی ۳۰ هزار متر مربع در نزدیکی شهرستان نطنز قرار دارد و به دلیل وسعت زیاد، بصورت دهکده ای دربست در آمده است. این قلعه به شکل قلعه ایزدخواست است و به احتمال زیاد، هم دوره آن است ولی از نظر ابعادی کوچک‌تر از آن است و همچنین با ارگ بم از دوره اشکانی هم، هم دوره می باشد. تاریخ درست بنای این دژ عظیم مشخص نیست اما کارشناسان میراث فرهنگی آنرا به زمان اشکانیان نسبت می دهند .

فرم مهندسی و معماری همسان و یک شکل ، یکپارچه بودن مصالح ساختمانی و شکل بیرونی بنا ، بیان کننده وجود یک فکر واحد در معماری و ساخت این قلعه می باشد . 

قلعه از کوچه شرقی و غربی طویلی به طول تقریبی ۴۰ متر ساخته شده است و گویا به هنگام ایجاد آبادی اولیه طرق‌رود، از ساختمان‌های قلعه و راهروی آن به عنوان الگو استفاده نموده‌اند. این راهرو از سنگ لاشه و خشت و گل بنا شده است و در بسیاری از قسمت‌ها سرپوشیده است و در اواسط آن‌‌ها پلکان‌های طبقه بالا قرار دارد.

در گذشته، هر محله به یک طایفه خاص اختصاص داشته است و وجود مغازه های مختلف، تنور نانوایی و غیره در محوطه قلعه، نیاز اهالی را برای زندگی برطرف می کرده است. چاهی در وسط قلعه به همراه تونل های حفر شده که به محله های مختلف طرق و مسجد جامع منتهی می شده است، مورد استفاده مردم در زمان حمله دشمنان بوده است. از دیگر ویژگی های قلعه، دارا بودن انبارهای زیرزمینیِ ۲ طبقه حفر شده در دل سنگ برای نگهداری غلات می باشد. قلعه، ۴۴۰ اتاق داشته است که این اتاق ها، از خشت و گِل و تیر چوبی بنا شده اند که بیش تر آن ها، به مرور زمان خراب شده است. این اثر، در تاریخ ۲۸ دی ۱۳۷۹، با شماره ثبت ۲۹۵۱، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

منبع: هتل قصرجهان